Czym są uzależnienia behawioralne i jakie są ich najczęściej występujące rodzaje?

W najprostszej, najbardziej ogólnej definicji uzależnienie jest stanem zaburzenia, w którym chory odczuwa silny przymus wykonywania określonej czynności lub zażywania substancji. Jednym z rodzajów uzależnienia psychicznego jest uzależnienie behawioralne. Przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące tego rodzaju zaburzeń. Sprawdź, na czym polega behawioralne uzależnienie, jakie są rodzaje uzależnień behawioralnych i jak z nimi walczyć.

Uzależnienia behawioralne – co to takiego?

Podstawową różnicą pomiędzy uzależnieniem behawioralnym a uzależnieniem od substancji jest to, że czynnikiem uzależniającym nie jest określony środek, lecz zachowanie. Początkowo zachowanie to jest dla chorego źródłem przyjemności, lecz z czasem stan ten jest coraz trudniejszy do osiągnięcia, co przy nieustannie występującym przymusie wykonywania czynności prowadzi do szeregu problemów uzależnionego w różnych obszarach życia. Behawioralne uzależnienia sprawiają, że cierpią na tym relacje chorego z bliskimi, jego życie zawodowe, a także zdrowie całego organizmu. Podobnie jak w przypadku uzależnienia od substancji, nie samo wykonywanie danej czynności jest problemem, lecz nadmiar takich zachowań i ich rosnący wpływ na życie codzienne, który odbija się negatywnie na innych obszarach funkcjonowania.

Rodzaje uzależnień behawioralnych

Zaburzenia o charakterze behawioralnym mogą dotyczyć wielu różnych zachowań. Ich cechą wspólną jest irracjonalny przymus odczuwany przez pacjentów, którzy często nie są w stanie opanować go mimo tego, że zdają sobie sprawę z istnienia problemu. Najczęściej występujące przykłady uzależnień behawioralnych to m.in.:

• Uzależnienie od zakupów – kompulsywne wydawanie pieniędzy, częste i nadmierne, co może prowadzić do problemów finansowych. Chory może kupować przedmioty, które nie są mu nawet potrzebne, ponieważ liczy się samo uczucie satysfakcji odczuwane podczas zakupu
• Kompulsywne objadanie się – traktowanie jedzenia jako mechanizmu radzenia sobie z emocjami. Może dotyczyć zarówno niekontrolowanego, nadmiernego objadania się, jak też konieczności spożywania określonych produktów
• Patologiczny hazard – najczęstsze uzależnienia behawioralne dotyczą również szeroko pojętego hazardu, zarówno gry w kasynie, jak i online. Chęć odegrania się prowadzi często do rozpadu życia rodzinnego i zawodowego chorego, a także problemów finansowych
• Uzależnienie od pornografii lub seksu – objawy uzależnień behawioralnych z tej kategorii to m.in. potrzeba ciągłej masturbacji, kontaktów seksualnych z przypadkowymi osobami, czy oglądania pornografii w sieci

Poszczególne zachowania występują również jako uzależnienia behawioralne u dzieci. Często występującym u najmłodszych problemem w dzisiejszych czasach jest uzależnienie od mediów społecznościowych, czyli ciągła potrzeba sprawdzania najnowszych treści, komentarzy, czy uzyskiwania uznania poprzez wyświetlenia oraz lajki. Z tego powodu wśród usług dedykowanych dla osób uzależnionych ważna jest zarówno psychoterapia dla dorosłych, jak i dla dzieci. Specjalista, który wie, jak leczyć uzależnienia behawioralne, odpowiednio zdiagnozuje chorego, a także nakreśli plan działania, uwzględniający różne formy terapii, które pomogą w odzyskaniu kontroli nad swoim życiem.

Przyczyny uzależnień behawioralnych

Wśród przyczyn uzależnienia z reguły trudno wskazać jeden czynnik, który doprowadził pacjenta do danego stanu. Przeważnie nakładają się na to przesłanki z różnych kategorii. Można zaliczyć do nich czynniki biologiczne (np. zaburzenia w układzie nagrody w mózgu), psychologiczne (np. czynność jako mechanizm radzenia sobie ze stresem), społeczne (np. presja społeczna, czy wpływ rówieśników), czy środowiskowe (np. łatwy dostęp do technologii, brak nadzoru rodziców).

Warto też podkreślić, że są to jedynie okoliczności zwiększające podatność danej osoby na wystąpienie uzależnienia, nie zaś bezpośrednie przyczyny jego powstania. W związku z tym bardzo ważna jest także odpowiednia edukacja i profilaktyka uzależnień behawioralnych, aby dzieci od najmłodszych lat zdawały sobie sprawę z potencjalnych zagrożeń i poznawały mechanizmy radzenia sobie z nimi.