Depresja - Zintegrowani

Depresja
ZINTEGROWANI Centrum Diagnozy i Terapii

Depresja to zaburzenie nastroju, które charakteryzuje się długotrwałym uczuciem smutku, przygnębienia i utratą dotychczasowych zainteresowań. W przeciwieństwie do zwykłych wahań nastroju, depresja trwa przez wiele tygodni, a nawet miesięcy i może znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie osoby. Aby zdiagnozować depresję, objawy muszą utrzymywać się przez co najmniej 2 tygodnie.

Istnieje kilka rodzajów zaburzeń depresyjnych. Depresja kliniczna, lub duże zaburzenie depresyjne, jest często nazywane po prostu „depresją”. Jest to najcięższy rodzaj depresji.

Jakie są rodzaje depresji?

DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, opisuje zaburzenia depresyjne w następujący sposób:

Depresja kliniczna (duże zaburzenie depresyjne): diagnoza dużego zaburzenia depresyjnego oznacza, że osoba przez co najmniej dwa tygodnie czuła się smutna, przygnębiona lub bezwartościowa przez większość dni, a także miała inne objawy, takie jak problemy ze snem, utratę zainteresowania aktywnościami lub zmianę apetytu. Jest to najcięższa forma depresji i jedna z najczęstszych form.
Uporczywe zaburzenie depresyjne (nazywane również dystymią lub zaburzeniem dystymicznym): to łagodna lub umiarkowana depresja, która trwa co najmniej dwa lata. Objawy są mniej poważne niż w przypadku poważnego zaburzenia depresyjnego.
Zaburzenia regulacji nastroju: powoduje przewlekłą, intensywną drażliwość i częste wybuchy gniewu u dzieci. Objawy zwykle zaczynają się w wieku 10 lat.
Zespół dysforyczny napięcia przedmiesiączkowego: występują objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS) wraz z objawami nastroju, takimi jak skrajna drażliwość, lęk lub depresja. Objawy te ustępują w ciągu kilku dni po rozpoczęciu miesiączki, ale mogą być na tyle poważne, że zakłócają życie.
Zaburzenie depresyjne spowodowane innym schorzeniem: wiele schorzeń może powodować zmiany w organizmie, które powodują depresję, m.in. niedoczynność tarczycy, choroba serca, cukrzyca, choroba Parkinsona, nowotwór.
Sezonowe zaburzenie afektywne (depresja sezonowa): jest to forma poważnego zaburzenia depresyjnego, które zwykle pojawia się jesienią i zimą, a ustępuje wiosną i latem.
Depresja prenatalna i depresja poporodowa: depresja prenatalna to depresja, która pojawia się w czasie ciąży. Depresja poporodowa to depresja, która rozwija się w ciągu czterech tygodni od porodu.
Atypowa depresja: objawy tego stanu, znanego również jako duże zaburzenie depresyjne z nietypowymi cechami, różnią się nieznacznie od „typowej” depresji. Główną różnicą jest tymczasowa poprawa nastroju w odpowiedzi na pozytywne wydarzenia (reaktywność nastroju). Inne kluczowe objawy obejmują zwiększony apetyt i wrażliwość na odrzucenie.

Osoby cierpiące na chorobę afektywną dwubiegunową oprócz epizodów maniakalnych i hipomaniakalnych doświadczają również epizodów depresji.

Jakie są objawy depresji?

Objawy związane z depresją zakłócają codzienne funkcjonowanie i powodują znaczny niepokój u osoby, która ich doświadcza. Nasilenie i częstotliwość objawów oraz czas ich trwania będą się różnić w zależności od osoby i stadium choroby. Aby rozpoznać depresję u pacjenta, oprócz obniżonego nastroju, muszą wystąpić inne uporczywe objawy.

Objawy depresji mogą się nieznacznie różnić w zależności od rodzaju i mogą być od łagodnych do ciężkich, obejmują:

utrzymujący się nastrój smutku, lęku lub „poczucie pustki”
uczucie beznadziei lub pesymizmu
uczucie drażliwości, frustracji lub niepokoju
poczucie winy, bezwartościowości i bezradności
utratę zainteresowania lub przyjemności z codziennych aktywności
zmęczenie, brak energii lub uczucie spowolnienia
trudności z koncentracją, zapamiętywaniem lub podejmowaniem decyzji
problemy ze snem: bezsenność, trudności z zasypianiem lub nadmierna senność
zmiany apetytu lub nieplanowana zmiana masy ciała
bóle fizyczne, bóle głowy, skurcze lub problemy trawienne bez wyraźnej przyczyny fizycznej, które nie ustępują po leczeniu
myśli o śmierci, samobójstwie lub próby samobójcze

Objawy depresji u dzieci i młodzieży

Typowe objawy depresji u dzieci i nastolatków są podobne do tych występujących u dorosłych, mogą się jednak różnić:

Zaburzenia somatyczne:

Objawy somatyczne bywają często pierwszym objawem występującego epizodu depresyjnego. Dzieci i nastolatkowie w pierwszej kolejności trafiają do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej w poszukiwaniu choroby.

Sfera poznawcza

trudności w nauce, obniżone zdolności koncentracji
niepowodzenia szkolne- obniżające się oceny
negatywny obraz samego siebie
myśli dotyczące poczucia winy, braku przynależności, braku wsparcia i zrozumienia
negatywny obraz własnego ciała

Sfera emocjonalna

uczucie zmęczenia
zaburzenia nastroju: obniżony lub podwyższony nastrój
duża drażliwość
przeżywanie nadmiernego poziomu lęku
nuda, anhedonia (niemożność przeżywania przyjemności)

Zaburzenia zachowania

trudności z inicjowaniem podtrzymywaniem i zakończeniem aktywności
trudności z wywiązywaniem się z obowiązków: chodzenie do szkoły, zajmowanie się obowiązkami domowymi, zaniedbanie kontaktów w grupie rówieśniczej
eksperymentowanie z środkami psychoaktywnymi
łamanie norm społecznych
nasilenie zachowań agresywnych
wzmożona aktywność seksualna (nastolatkowie)
samookaleczenia
zachowania samobójcze
zaniechanie lub zaniedbanie higieny osobistej
podejmowanie zachowań ryzykownych

Przyczyny depresji

Badania sugerują, że na rozwój depresji wpływ mają czynniki genetyczne, biologiczne, środowiskowe oraz psychologiczne:

zmiany w równowadze neuroprzekaźników w mózgu, takich jak serotonina i dopamina, mogą wpływać na nastrój
depresja bywa dziedziczna
trudne doświadczenia, takie jak śmierć bliskiej osoby, trauma, rozwód, izolacja i brak wsparcia
niskie poczucie własnej wartości lub długotrwałe negatywne myślenie o sobie
przewlekłe stany chorobowe
niektóre leki mogą powodować depresję jako efekt uboczny
używanie substancji, w tym alkoholu

Jak wygląda proces diagnozy?

Diagnostyka depresji u dzieci, młodzieży i dorosłych jest procesem złożonym, który wymaga wszechstronnego podejścia, obejmującego ocenę objawów, analizę zachowań i współpracę specjalistów. Celem jest wykluczenie innych możliwych przyczyn problemów pacjenta oraz ocena wpływu depresji na jego codzienne funkcjonowanie.

Wywiad kliniczny
Dzieci i młodzież:
Rozmowa z dzieckiem: Psycholog przeprowadza rozmowę z dzieckiem, aby dowiedzieć się, jakie odczuwa emocje, jakie ma myśli i jak radzi sobie z codziennymi sytuacjami. Psycholog dostosowuje język i sposób komunikacji do wieku dziecka, by czuło się swobodnie.
Wywiad z rodzicami i opiekunami: Rodzice są pytani o zachowanie dziecka, zmiany nastroju, poziom energii, relacje z innymi oraz codzienne funkcjonowanie. Omawiane są również kwestie zdrowotne, historia chorób rodzinnych oraz sytuacje, które mogły wpłynąć na emocje dziecka. Psycholog analizuje, jak dziecko funkcjonuje w różnych środowiskach (dom, szkoła, relacje z rówieśnikami), ponieważ depresja często wpływa na naukę, relacje społeczne i życie rodzinne.
Dorośli:
Wywiad z pacjentem: Psycholog prowadzi rozmowę, w której pyta o nastrój, codzienne funkcjonowanie, poziom energii, zainteresowania oraz zmiany w zachowaniu. Zbierane są też informacje na temat snu, apetytu, koncentracji oraz relacji społecznych.
Historia zdrowotna i psychospołeczna: Diagnosta analizuje dotychczasową historię zdrowotną pacjenta, szczególnie jeśli w przeszłości występowały epizody depresji, stany lękowe, choroby somatyczne lub uzależnienia. Zbierane są również informacje o sytuacjach stresowych, stratach i zmianach życiowych, które mogły wywołać trudne emocje. Specjalista ocenia, jak depresja wpływa na codzienne życie pacjenta – na pracę, relacje społeczne, samoopiekę i zainteresowania. Jeśli depresja wynika ze stresujących okoliczności życiowych, takich jak konflikty, sytuacje zawodowe lub problemy rodzinne, specjalista może zaproponować wsparcie w formie psychoterapii, która pozwala lepiej radzić sobie z tymi wyzwaniami.
Ocena objawów depresji
Dzieci i młodzież:
Diagnosta sprawdza obecność charakterystycznych objawów depresji u dzieci, takich jak ciągły smutek, drażliwość, wybuchowość, utrata zainteresowania ulubionymi aktywnościami, trudności ze snem, zmiana apetytu, niska samoocena, myśli samobójcze, lęki czy zmęczenie.
Dorośli:
Objawy emocjonalne i psychiczne: Psycholog ocenia obecność objawów takich jak ciągły smutek, apatia, beznadzieja, brak zainteresowania, niska samoocena, myśli samobójcze, problemy z podejmowaniem decyzji czy odczuwanie winy.
Objawy fizyczne: Ważne jest również uwzględnienie objawów somatycznych, jak zmęczenie, problemy ze snem, zmniejszony apetyt lub jego nadmiar oraz spadek energii, ponieważ depresja często wpływa na ciało.
Kwestionariusze i skale diagnostyczne
Dzieci i młodzież:
W celu dokładniejszej oceny mogą być stosowane kwestionariusze i skale samooceny, np. Kwestionariusz Depresji Dziecięcej (CDI), które pomagają określić poziom nasilenia objawów. Często stosuje się również narzędzia oceniające inne możliwe trudności emocjonalne, jak lęk czy problemy z zachowaniem, ponieważ depresja może współwystępować z innymi zaburzeniami.
Dorośli:
Psycholog może poprosić pacjenta o wypełnienie kwestionariuszy, takich jak Skala Depresji Becka (BDI) czy Kwestionariusz Zdrowia Pacjenta (PHQ-9), które pomagają ocenić nasilenie objawów.
Wykluczenie innych przyczyn
Dzieci i młodzież:
Diagnostyka obejmuje również wykluczenie innych możliwych przyczyn objawów, takich jak problemy zdrowotne (np. choroby tarczycy, anemia), zaburzenia rozwojowe czy skutki uboczne stosowanych leków. Często sprawdza się także, czy objawy nie są wynikiem sytuacji stresujących, takich jak konflikty rodzinne, zmiana szkoły czy strata bliskiej osoby.
Dorośli:
Diagnostyka różnicowa: Przed postawieniem diagnozy depresji lekarz musi wykluczyć inne możliwe przyczyny objawów, takie jak zaburzenia lękowe, choroby somatyczne (np. choroby tarczycy, niedokrwistość), zaburzenia afektywne dwubiegunowe oraz problemy związane z uzależnieniami. W niektórych przypadkach wykonuje się badania laboratoryjne, aby sprawdzić, czy objawy nie wynikają z zaburzeń hormonalnych lub niedoborów.
Ustalanie planu leczenia
Po postawieniu diagnozy, psycholog ustala plan leczenia, który może obejmować psychoterapię, wsparcie edukacyjne (w przypadku dzieci i młodzieży) oraz, jeśli konieczne, psychiatra wprowadza farmakoterapię.

Jak leczy się depresję?

Leczenie depresji u dzieci i dorosłych obejmuje kilka kluczowych elementów, które są dostosowane do potrzeb i wieku pacjenta. Najczęściej stosuje się połączenie psychoterapii, wsparcia rodziny i, w niektórych przypadkach, farmakoterapii. Oto główne metody leczenia depresji u dzieci i młodzieży oraz dorosłych:

Psychoterapia

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): jest jedną z najczęściej stosowanych metod w leczeniu depresji. Pomaga pacjentowi rozpoznawać negatywne wzorce myślenia i nawyki, które mogą wpływać na jego nastrój. Dzięki terapii pacjent uczy się zastępować negatywne myśli bardziej realistycznymi, co pomaga mu lepiej radzić sobie z trudnościami.
Terapia interpersonalna (IPT): Skupia się na poprawie relacji społecznych i budowaniu wsparcia. Jest szczególnie pomocna w sytuacjach, gdy depresja wynika z problemów w relacjach, np. z rówieśnikami lub rodziną.
Terapia rodzinna: Często stosowana, ponieważ depresja dziecka wpływa na całą rodzinę, a wsparcie bliskich jest kluczowe w procesie zdrowienia. Terapia pomaga rodzinie lepiej rozumieć potrzeby dziecka i wspierać je w codziennym życiu.
Terapia psychodynamiczna: Pomaga pacjentowi zrozumieć ukryte przyczyny jego emocji i zachowań, zwłaszcza jeśli są związane z przeszłymi doświadczeniami.

Wsparcie społeczne i rodziny

Edukacja rodziców jest niezwykle ważna w procesie leczenia depresji u dzieci. Rodzice uczą się, jak rozpoznawać objawy depresji, jak wspierać dziecko emocjonalnie i reagować na zmiany nastroju. Rodziny mogą korzystać z grup wsparcia, gdzie mają okazję podzielić się doświadczeniami z innymi rodzicami, co pomaga lepiej zrozumieć wyzwania związane z depresją u dzieci.

Wsparcie dorosłych przez bliskie osoby, takie jak rodzina i przyjaciele, ma ogromne znaczenie w procesie leczenia depresji. Bliscy mogą pomóc w codziennych obowiązkach, wspierać pacjenta emocjonalnie i zachęcać do podjęcia leczenia. Z kolei grupy wsparcia dla osób z depresją umożliwiają kontakt z osobami o podobnych doświadczeniach, co może pomóc w redukcji poczucia izolacji.

Wsparcie szkolne i środowiskowe

Szkoła również odgrywa ważną rolę w leczeniu depresji u dzieci. Specjaliści mogą współpracować z nauczycielami, aby dziecko miało odpowiednie warunki do nauki, dostosowane do swoich możliwości i potrzeb. Pomoc środowiskowa, w tym zaangażowanie rówieśników i dodatkowych specjalistów, takich jak psychologowie szkolni, może wspierać dziecko w codziennym funkcjonowaniu i pomagać w budowaniu pozytywnych relacji społecznych.

Farmakoterapia

Stosowana jest zazwyczaj tylko w przypadkach ciężkiej depresji lub gdy psychoterapia sama w sobie nie przynosi poprawy. Leki antydepresyjne, takie jak selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) oraz inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI) mogą być stosowane, ale ich użycie zawsze wymaga ścisłej kontroli lekarza psychiatry. Decyzja o włączeniu leków jest podejmowana ostrożnie, z uwzględnieniem wieku dziecka, ponieważ dzieci są bardziej wrażliwe na działanie leków.

Działanie leków pojawia się zwykle po kilku tygodniach stosowania, dlatego ważna jest cierpliwość i ścisła współpraca z lekarzem.

Farmakoterapia jest regularnie monitorowana, aby kontrolować skuteczność i minimalizować skutki uboczne. Zwykle stosuje się ją w połączeniu z psychoterapią dla najlepszych rezultatów.

Zmiana stylu życia

Aktywność fizyczna: Regularne ćwiczenia wpływają pozytywnie na nastrój, zwiększając wydzielanie endorfin, które pomagają redukować objawy depresji.
Sen: Poprawa jakości snu jest kluczowa, ponieważ zaburzenia snu mogą pogłębiać depresję. Praca nad rutyną snu, np. regularne godziny kładzenia się spać, może poprawić samopoczucie.
Dieta: Zdrowa, zrównoważona dieta również ma znaczenie, ponieważ dostarcza organizmowi niezbędnych składników odżywczych, które wspierają zdrowie psychiczne.

Terapie wspomagające

W niektórych przypadkach skuteczne mogą okazać się dodatkowe formy terapii, takie jak arteterapia (terapia sztuką), muzykoterapia czy terapia przez zabawę. Pomagają one dzieciom wyrazić emocje, zredukować stres oraz poprawić samopoczucie.

Terapia światłem: Stosowana w depresji sezonowej. Polega na naświetlaniu pacjenta specjalnymi lampami, co wpływa na poprawę nastroju w okresie zimowym.

Techniki relaksacyjne: Medytacja, joga czy terapia mindfulness pomagają zredukować stres i poprawić ogólne samopoczucie.

Monitorowanie i długoterminowa opieka

Leczenie depresji u dzieci, młodzieży i dorosłych to proces długofalowy, który wymaga regularnych wizyt kontrolnych i dostosowania terapii do zmieniających się potrzeb pacjenta. Regularne monitorowanie stanu pacjenta pozwala szybko reagować na zmiany oraz zapewniać odpowiednie wsparcie w kolejnych etapach zdrowienia. Celem leczenia depresji jest nie tylko poprawa samopoczucia, ale także pomoc w nauce radzenia sobie z emocjami oraz budowanie umiejętności, które będą wspierać zdrowie psychiczne człowieka w dłuższej perspektywie.

Umów wizytę