Według różnych badań ok. 2-3 procent społeczeństwa zmaga się z problemem, jakim są zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, nazywane też obsesyjno-kompulsywnymi, OCD, czy potocznie nerwicą natręctw. Polegają one na niekontrolowanych, natrętnych myślach oraz powtarzających się zachowaniach, czyli kompulsjach, sprawiających dyskomfort choremu. Zachęcamy do tego, aby szerzej zapoznać się z tym, na czym polegają natręctwa obsesyjno-kompulsywne oraz w jaki sposób można sobie z nimi radzić.

Czym są zaburzenia obsesyjno-kompulsywne?

Na zaburzenia OCD składają się tzw. obsesje oraz kompulsje. Obsesjami są myśli lub wyobrażenia, nad którymi pacjent nie jest w stanie zapanować. Są one dla niego natrętne i niekomfortowe. Powodują niepokój, a nawet strach. Kompulsjami są natomiast natrętne czynności wykonywane przez daną osobę. Są one odpowiedzią na obsesję i mają za zadanie zmniejszać odczuwany lęk i dyskomfort.

Często pacjent ma świadomość tego, że są to zachowania kompulsyjne, lecz nie jest w stanie nad nimi zapanować. Wykonywane czynności nie są źródłem przyjemności, ale mogą przynosić chwilową ulgę. Natężenie myśli i zachowań, a także stopień odczuwanego dyskomfortu powodują, że natręctwa stają się istotnym problemem w życiu, pochłaniającym dużą część uwagi danej osoby w różnych codziennych sytuacjach.

Objawy obsesyjno-kompulsyjne mogą występować już w dzieciństwie. Mają charakter zmienny – natężenie oraz rodzaj ulegają zmianom wraz z upływem czasu. Najczęściej zachowania kompulsywne u dzieci pojawiają się po 7 roku życia. Diagnozowani przeważnie są natomiast młodzi dorośli.

Przykłady zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych

Zarówno obsesje, jak i kompulsje mają charakter indywidualny i mogą objawiać się w różny sposób. Specjaliści wyróżniają najczęściej powtarzające się objawy, jakimi charakteryzują się zaburzenia OCD. Przykłady zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych to m.in.:

Strach przed zapomnieniem lub zgubieniem czegoś
Strach przed zarażeniem się po dotknięciu przedmiotów dotykanych przez innych
Obsesyjne sprzątanie
Częste mycie rąk
„Rytuały” – np. układanie przedmiotów symetrycznie lub w określonej kolejności
Natrętne myśli o czymś sprzecznym z systemem wartości danej osoby – np. zabójstwo, czy skrajne zachowania seksualne
Powtarzanie w myślach określonych słów
Tiki – powtarzanie konkretnych ruchów lub dźwięków – np. chrząkanie, czy ruchy gałek ocznych

Zarówno zaburzenia kompulsywno-obsesyjne u dzieci, jak i u osób dorosłych mają w swoim podłożu różnorodne przyczyny, przeważnie współwystępujące ze sobą. Wśród czynników biologicznych wyróżnia się m.in. zmiany w poziomie neuroprzekaźników w mózgu. Warto obserwować również zachowania obsesyjno-kompulsywne u dzieci, jeśli w rodzinie występowała historia zaburzeń lękowych lub OCD. Wpływ na rozwój problemu ma też środowisko danej osoby. Wywoływać bądź nasilać objawy może długotrwały stres lub traumatyczne przeżycia. Można spotkać się również z pojęciem osobowość obsesyjno-kompulsywna. Oznacza ona zaburzenie, na które składa się zestaw cech powodujących nadmierny perfekcjonizm, dbałość o każdy element oraz potrzebę maksymalnej kontroli w kontaktach z innymi.

Zachowania obsesyjno-kompulsyjne w życiu codziennym – jak sobie z nimi radzić?

Opisywane zaburzenia powodują duży dyskomfort w życiu codziennym, mogący zmniejszać satysfakcję z życia, czy utrudniać kontakty z innymi ludźmi. Oprócz tego wykazano, że OCD często występuje wraz z innymi schorzeniami, np. ze spektrum autyzmu, ADHD, dwubiegunowymi, czy depresyjnymi. Osoby zmagające się z zachowaniami obsesyjno-kompulsywnymi są narażone na większe ryzyko dotyczące skłonności samobójczych.

Podstawą leczenia jest psychoterapia. Najczęściej specjaliści stosują terapię poznawczo-behawioralną. Dodatkowo włączane mogą być inne metody terapeutyczne, dobierane indywidualnie do potrzeb pacjenta. Wśród nich wyróżnia się np. terapia EMDR. Diagnozy zaburzeń dokonuje się po wywiadzie klinicznym, obserwacji pacjenta, a niekiedy również przeprowadzeniu specjalistycznych kwestionariuszy i testów. Elementem leczenia często jest także farmakoterapia. Stosowane są przede wszystkim selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, które regulują poziom serotoniny w mózgu.