Zaburzenia odżywiania - Zintegrowani

Zaburzenia odżywiania
ZINTEGROWANI Centrum Diagnozy i Terapii

Zaburzenia odżywiania to poważne problemy zdrowotne związane z nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi, silnym lękiem przed przybraniem na wadze oraz zniekształconym obrazem własnego ciała. Osoby z zaburzeniami odżywiania wykorzystują kontrolę nad jedzeniem, jako sposób radzenia sobie z trudnymi sytuacjami lub emocjami. Niezdrowe zachowania żywieniowe mogą obejmować jedzenie zbyt dużych lub zbyt małych ilości jedzenia, a także martwienie się o swoją wagę i sylwetkę.

Zaburzenia mają znaczący wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne osoby nimi dotkniętej i mogą prowadzić do groźnych powikłań zdrowotnych, a nawet zagrażać życiu. Objawy zaburzeń odżywiania wyglądają i odczuwane są inaczej u każdej osoby i różnią się w zależności od rodzaju.

Na zaburzenia odżywiania może zachorować każdy, jednak najczęściej dotykają one nastolatków i młodych dorosłych.

Jakie są rodzaje zaburzeń odżywiania?

DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, opisuje zaburzenia odżywiania w następujący sposób:

Anoreksja (anorexia nervosa) – jadłowstręt psychiczny

W anoreksji dominuje intensywny strach przed przybraniem na wadze, któremu towarzyszą zachowania prowadzące do osiągnięcia bardzo niskiej masy ciała. Osoba ma ciągłe obawy o to, że jej masa ciała się zwiększy, ma również zakłócony obraz postrzegania własnego ciała, bardzo często nie widzi problemu.

Objawy jadłowstrętu psychicznego:

bardzo ograniczone jedzenie
intensywne i nadmierne ćwiczenia
ekstremalna chudość (wychudzenie)
nieustanna pogoń za szczupłą sylwetką i niechęć do utrzymania zdrowej wagi
intensywny strach przed przybraniem na wadze
zniekształcony obraz ciała lub obraz samego siebie
zaprzeczanie powadze niskiej masy ciała

Istnieją dwie postaci anoreksji:

osoby w tym typie skupiają się na ograniczeniu ilości spożywanego pokarmu, ściśle kontrolują liczbą przyjmowanych kalorii, często unikają spożywania posiłków w obecności innych, w towarzystwie jedzą powoli, kroją na małe kawałki albo ukradkiem się ich pozbywają

przejawia się tym, że osoby objadają się, a potem przeczyszczają. Objadanie polega na niekontrolowanym zjadaniu znacznie dużo większych ilości jedzenia niż zwykle, po nim może nastąpić przeczyszczenie czyli usuwanie z organizmu zjedzonego pokarmu. Do powszechnie stosowanych metod przeczyszczenia należą: prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających i moczopędnych oraz stosowanie lewatywy. Inne zachowania kompensacyjne to nadmierne ćwiczenia fizyczne lub post.

Objawy somatyczne jako konsekwencja długotrwałego ograniczania posiłków:

objawy kardiologiczne (czynność serca, spadek ciśnienia)
obrzęki na ciele
wypadanie włosów
owłosienie na ciele „lanugo” (zanik tkanki tłuszczowej)
suchość naskórka
zanik cyklu miesięcznego
odwapnienia kości
omdlenia/ niedokrwistość

Bulimia

U osób z bulimią występuje strach przed otyłością lub przed przytyciem, waga pacjentów zazwyczaj mieści się w normie lub nawet jest nieco wyższa. Zaburzenie to ma zazwyczaj początek w ograniczeniu spożywania pokarmów wywołanym pragnieniem schudnięcia. Na początku osoba przestrzega niskokalorycznej diety z biegiem czasu jednak powraca do swoich wcześniejszych nawyków, zaczyna jeść zakazane pokarmy. Podczas zwykłego napadu objadania osoba z bulimią może pochłonąć aż 4800 cal. Po napadzie stara się odzyskać samokontrolę, zaczyna wymiotować, pościć, nadmiernie ćwiczyć lub nadużywać środków przeczyszczających. Wzorzec ten zaczyna się utrzymywać, ponieważ przeczyszczenie osłabia lęk przed przybraniem na wadze, które może być skutkiem jedzenia.

Objadanie się i niewłaściwe zachowania kompensacyjne występują średnio przynajmniej raz w tygodniu przez 3 miesiące. Objadanie charakteryzuje się jednocześnie:

jedzeniem w krótkim czasie (np. w ciągu 2 godzin) ilości jedzenia, które są zdecydowanie większe niż to, co większość osób zjadłaby w podobnym okresie w podobnych okolicznościach.
poczuciem braku kontroli nad jedzeniem podczas objadania się (np. uczucie, że nie można przestać jeść ani kontrolować, co i ile się je).
występują powtarzające się zachowania kompensacyjne w celu zapobiegania przybieraniu na wadze, takie jak prowokowane wymioty; niewłaściwe stosowanie środków przeczyszczających, diuretyków lub innych leków; głodówek, nadmiernych ćwiczeń.

Powikłania somatyczne:

Zaburzenia rytmów serca (niedobory mikro i makroelementów)
Obrzęk w obrębie jamy ustnej
Ubytki i choroby zębów
Poszerzenie żołądka
Perforacje przełyku
Wahania wagi
Bulimia nie musi wiązać się ze wzrostem masy ciała

Zespół kompulsywnego objadania się (binge eating disorder):

Osoby z tym zaburzeniem jedzą duże ilości jedzenia w krótkim czasie, nie kontrolując spożywania i nie stosując metod oczyszczania, jak w bulimii. Powoduje nadwagę, otyłość, cukrzycę, problemy z sercem i problemy emocjonalne.

Inne określone zaburzenia odżywiania:

Istnieje wiele innych rodzajów zaburzeń, takich jak ortoreksja (obsesja na punkcie zdrowego jedzenia), bigoreksja (obsesja na punkcie umięśnionej sylwetki) czy pica (spożywanie substancji niejadalnych, jak kreda czy glina).

Sygnały ostrzegawcze, które mogą wskazywać na zaburzenia odżywiania

pomijanie posiłków lub przekąsek albo wymyślanie wymówek, żeby nie jeść
stosowanie bardzo ograniczonej diety, nieprzepisanej przez lekarza
zbytnie skupianie się na jedzeniu i zdrowym odżywianiu, zwłaszcza jeśli oznacza to unikanie udziału w typowych wydarzeniach, takich jak spotkania sportowe, jedzenie tortu urodzinowego czy wyjście do restauracji
przyrządzanie własnych posiłków zamiast jedzenia tego, co je rodzina
wycofanie się ze zwykłych aktywności społecznych
częste i ciągłe martwienie się lub narzekanie na stan zdrowia lub nadwagę, a także rozmowy o utracie wagi
częste sprawdzanie swojego odbicia w lustrze w celu wykrycia ewentualnych wad
powtarzające się spożywanie dużych ilości pokarmów
stosowanie suplementów diety, środków przeczyszczających i produktów ziołowych w celu utraty wagi
nadmiarowe ćwiczenia - obejmuje to brak odpoczynku, ćwiczenia pomimo kontuzji lub choroby lub odmowę uczestnictwa w wydarzeniach towarzyskich lub innych wydarzeniach życiowych z powodu chęci ćwiczenia
odciski na kostkach powstają wskutek wkładania palców do ust, co powoduje wymioty
problemy z uzębieniem, które mogą być objawem nawracających wymiotów
wychodzenie w trakcie posiłku lub zaraz po posiłku w celu skorzystania z toalety
jedzenie w tajemnicy

Przyczyny zaburzeń odżywiania

Przyczyny są złożone i obejmują kombinację czynników genetycznych, psychologicznych i środowiskowych:

Genetyka i biologia: Predyspozycje genetyczne mogą wpływać na rozwój zaburzeń, podobnie jak nieprawidłowości neuroprzekaźników (zakłócenia w układzie serotonergicznym i dopaminergicznym).
Czynniki psychologiczne: Niskie poczucie własnej wartości, perfekcjonizm, depresja, lęk oraz traumy zwiększają ryzyko rozwoju zaburzeń odżywiania.
Wpływ kulturowy i społeczny: Presja na szczupłą sylwetkę, promowanie nienaturalnych standardów piękna oraz nacisk na wygląd w mediach mogą wywierać silny wpływ.
Historia rodzinna: Zaburzenia odżywiania częściej występują u osób, których rodzice lub rodzeństwo mieli zaburzenia odżywiania.

Na rozwój zaburzeń odżywiania u dzieci i młodzieży największy wpływ mają czynniki rodzinne:

relacje rodzic- dziecko oraz relacje rodzic-rodzic
ograniczanie autonomii i eksploracji samodzielności
sztywne normy i perfekcjonizm vs brak norm i zasad
niejasne granice interpersonalne
tabu rodzinne (choroby, problemy)
włączenie w konflikty rodziców
lękowe wzorce funkcjonowania rodziny
trudności z przeżywaniem złości i agresji
modelowanie zachowań związanych z regulacją emocji a podaż pokarmów (modelowanie zachowań np. czekolada na smutek)
występujące w rodzinie: zaburzenia afektywne, zaburzenia kontroli impulsów, uzależnienie od alkoholu

Jak wygląda proces diagnozy?

Diagnoza zaburzeń odżywiania obejmuje ocenę zarówno fizycznych, jak i psychologicznych aspektów życia pacjenta. Proces ten zwykle przebiega w kilku krokach, które pozwalają specjalistom ocenić charakter objawów, ich nasilenie oraz wpływ na zdrowie i codzienne funkcjonowanie.

Wywiad:

Pierwszym krokiem jest rozmowa z pacjentem, w której lekarz lub psycholog zbiera informacje na temat historii zdrowia, nawyków żywieniowych, wagi i sposobu odżywiania. Specjalista pyta także o emocjonalne aspekty związane z jedzeniem, obraz własnego ciała oraz ewentualne występowanie lęków i obsesji na tym tle.

Wywiad obejmuje również pytania o zmiany wagi, zaburzenia miesiączkowania u kobiet oraz podejmowanie działań mających na celu kontrolę masy ciała, jak stosowanie środków przeczyszczających, wymioty, nadmierne ćwiczenia.

Badanie fizykalne i ocena stanu zdrowia:

Lekarz ocenia stan zdrowia fizycznego, biorąc pod uwagę masę ciała, wskaźnik masy ciała (BMI), poziom nawodnienia oraz oznaki niedożywienia lub nadmiernego wysiłku fizycznego.

Badania krwi mogą być przeprowadzone w celu oceny poziomów elektrolitów, funkcji nerek i wątroby, poziomu cukru, hormonów oraz innych parametrów zdrowotnych, co pomaga wykryć potencjalne powikłania.

Ocena zdrowia psychicznego:

Zaburzenia odżywiania często współistnieją z innymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak depresja, lęki, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD) czy zaburzenia osobowości. Psycholog lub psychiatra przeprowadza ocenę, aby zidentyfikować współwystępujące zaburzenia i określić, czy są one związane z nawykami żywieniowymi pacjenta.

Diagnoza:

Specjalista ocenia, czy objawy spełniają kryteria diagnostyczne. W przypadku zaburzeń odżywiania ważne jest stwierdzenie, że objawy mają znaczący wpływ na zdrowie fizyczne i/lub funkcjonowanie w życiu społecznym.

Jak leczy się zaburzenia odżywiania?

Psychoterapia:

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): Pomaga zmienić negatywne myśli na temat jedzenia i ciała oraz nauczyć zdrowych nawyków.
Terapia rodzinna: W terapii dzieci i młodzieży cierpiących na zaburzenia odżywiania kluczowe jest objęcie opieką terapeutyczną całego systemu rodzinnego
Terapia grupowa: Może być pomocna jako wsparcie i sposób na budowanie zdrowych relacji z innymi.

Wsparcie dietetyczne:

Dietetyk pomaga opracować zdrowy plan żywieniowy, który przywróci równowagę odżywczą i pomoże pacjentowi odbudować zdrowe relacje z jedzeniem.

Farmakoterapia:

W niektórych przypadkach stosuje się leki przeciwdepresyjne lub przeciwlękowe, które wspierają leczenie w połączeniu z psychoterapią.

Leczenie stacjonarne:

W ciężkich przypadkach, zwłaszcza przy poważnym niedożywieniu lub problemach zdrowotnych, konieczna może być hospitalizacja, by zapewnić pacjentowi kompleksową opiekę.

Wczesne rozpoznanie i leczenie zaburzeń odżywiania zwiększa szanse na pełne wyzdrowienie i poprawę jakości życia.

Umów wizytę