Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne

Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
ZINTEGROWANI Centrum Diagnozy i Terapii

Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne (OCD) to stan, w którym często pojawiają się niechciane, niekontrolowane i natrętne myśli i odczucia (obsesje), które powodują wykonywanie powtarzających się zachowań (kompulsje), aby odwrócić uwagę od tych myśli. Powtarzające się zachowania mogą znacząco zakłócać interakcje społeczne i wykonywanie codziennych zadań.

Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne zwykle obejmuje zarówno obsesje, jak i kompulsje. Ale możliwe jest również występowanie wyłącznie objawów obsesji lub wyłącznie objawów kompulsji. Czynności te są czasochłonne i mogą trwać więcej niż godzinę dziennie.

Jakie są objawy OCD?

Obsesje  to powtarzające się myśli, impulsy lub wyobrażenia, które są natrętne, niechciane i powodują u większości ludzi niepokój i strach. Typowe obsesje obejmują:

strach przed zarażeniem się poprzez dotknięcie przedmiotów, których dotykali inni
strach przed zapomnieniem, zgubieniem lub odłożeniem czegoś
strach przed utratą kontroli nad swoim zachowaniem
agresywne myśli skierowane do innych lub do siebie
niechciane lub zakazane myśli dotyczące seksu, religii lub wyrządzenia krzywdy innym
chęć posiadania rzeczy symetrycznych lub w idealnym porządku

Kompulsje (czynności natrętne) to powtarzające się zachowania wykonywane w odpowiedzi na obsesje w celu zmniejszenia odczuwanego lęku. Typowe kompulsje obejmują:

nadmierne mycie rąk do momentu, aż skóra stanie się podrażniona
układanie przedmiotów w określony, precyzyjny sposób
częste sprawdzanie różnych rzeczy, na przykład czy drzwi są zamknięte lub czy piekarnik jest wyłączony
kompulsywne liczenie według określonych wzorców
modlenie się, powtarzanie słów w ciszy

Nie wszystkie powtarzające się myśli są obsesjami, a nie wszystkie rytuały lub nawyki są przymusami. Jednak osoby z OCD zazwyczaj:

Nie potrafią kontrolować swoich obsesji i kompulsywnych zachowań, nawet jeśli wiedzą, że są przesadne.
Poświęcają więcej niż godzinę dziennie na swoje obsesje i kompulsje.
Nie czerpią przyjemności z wykonywania swoich kompulsywnych czynności, ale mogą odczuwać chwilową ulgę w niepokoju.
Z powodu tych myśli i zachowań mogą wystąpić poważne problemy w życiu codziennym.

Niektóre osoby z OCD mają również zaburzenie tikowe obejmujące powtarzające się ruchy lub dźwięki. Tiki ruchowe to nagłe, krótkie, powtarzające się ruchy, takie jak mruganie oczami i inne ruchy gałek ocznych, grymasy twarzy, wzruszanie ramion i szarpanie głową lub ramionami. Tiki głosowe obejmują takie rzeczy, jak powtarzające się odchrząkiwanie, pociąganie nosem lub chrząkanie. U osób z OCD często diagnozuje się również zaburzenia nastroju lub zaburzenia lękowe.

Objawy OCD mogą pojawić się w dowolnym momencie, ale zwykle zaczynają się między późnym dzieciństwem a wczesną dorosłością. Większość osób z OCD jest diagnozowana jako młodzi dorośli.

Objawy OCD mogą zacząć się powoli i mogą ustąpić na jakiś czas lub pogorszyć się z upływem czasu. W okresach stresu objawy często się pogarszają. Obsesje i kompulsje danej osoby mogą również zmieniać się z czasem.

Osoby z OCD mogą unikać sytuacji, które wyzwalają ich objawy lub używać substancji psychoaktywnych lub alkoholu, aby sobie z nimi poradzić. Wielu dorosłych z OCD zdaje sobie sprawę, że ich kompulsywne zachowania nie mają sensu. Jednak dzieci mogą nie zdawać sobie sprawy, że ich zachowanie jest niezwykłe i często obawiają się, że coś strasznego się stanie, jeśli nie wykonają pewnych kompulsywnych rytuałów. Rodzice lub nauczyciele zazwyczaj rozpoznają objawy OCD u dzieci.

Jakie są czynniki ryzyka OCD?

Chociaż dokładne przyczyny OCD nie są znane, istnieje wiele czynników ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia tego zaburzenia:

biologiczne: zmiany w chemii mózgu i poziomie neuroprzekaźników, takich jak serotonina, mogą wpływać na pojawienie się OCD.
genetyczne: rodzinna historia zaburzeń lękowych lub OCD może zwiększać ryzyko rozwoju tego zaburzenia.
środowiskowe: traumatyczne doświadczenia lub długotrwały stres mogą wywołać lub nasilić objawy.

Jak wygląda proces diagnozy?

Diagnozowanie OCD (zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego) obejmuje kilka kluczowych etapów, które mają na celu ocenę intensywności i wpływu obsesji oraz kompulsji na codzienne funkcjonowanie pacjenta. Proces ten zwykle przebiega w następujący sposób:

Wywiad kliniczny:
Specjalista przeprowadza szczegółowy wywiad dotyczący objawów, ich częstotliwości oraz sposobu wpływu na życie pacjenta. Pytania często dotyczą tego, czy dana osoba doświadcza powtarzających się myśli (obsesji) lub przymusu wykonywania określonych czynności (kompulsji).
Kwestionariusze i skale oceny:
Używa się standaryzowanych narzędzi diagnostycznych, takich jak Skala Obsesji i Kompulsji Yale-Brown (Y-BOCS), które pomagają określić nasilenie OCD. Kwestionariusze te pozwalają szczegółowo ocenić intensywność i częstotliwość obsesji i kompulsji oraz ich wpływ na funkcjonowanie.
Obserwacja zachowań:
W niektórych przypadkach specjalista może obserwować pacjenta w różnych sytuacjach lub poprosić o prowadzenie dziennika objawów. Pomaga to uzyskać pełniejszy obraz, zwłaszcza jeśli pacjent ma trudności z rozpoznaniem swoich kompulsji.
Wykluczenie innych przyczyn:
Specjalista może zlecić dodatkowe badania, aby wykluczyć inne schorzenia psychiczne lub neurologiczne, które mogą dawać objawy podobne do OCD (np. zaburzenia lękowe, depresję, zaburzenia osobowości).
Diagnoza:
W oparciu o wyniki wywiadu i kwestionariuszy psycholog ocenia, czy objawy pacjenta spełniają kryteria diagnostyczne OCD

Jak leczy się OCD?

Leczenie zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego obejmuje psychoterapię i farmakoterapię.

Psychoterapia:

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT), szczególnie jej technika znana, jako terapia ekspozycyjna z zapobieganiem reakcji (ERP), jest jedną z najskuteczniejszych metod leczenia OCD. ERP polega na stopniowej ekspozycji na źródło lęku bez wykonywania kompulsji, co pomaga osłabić reakcje lękowe.

Farmakoterapia

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) są często stosowane w leczeniu OCD, ponieważ mogą pomóc w regulacji poziomu serotoniny w mózgu, co zmniejsza intensywność obsesji i kompulsji.

Wspieranie codziennych strategii radzenia sobie

Osoby z OCD mogą uczyć się technik radzenia sobie z lękiem, takich jak techniki relaksacyjne i mindfulness, które pomagają w kontroli objawów.

Leczenie OCD wymaga cierpliwości i regularnych sesji terapeutycznych. Dla wielu osób kluczowe jest łączenie terapii i farmakoterapii, co pozwala na skuteczniejsze radzenie sobie z objawami i poprawę jakości życia.

Umów wizytę