Pod potocznie używanym pojęciem autyzmu kryje się tak naprawdę szereg zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD), charakteryzujących się różnorodnymi trudnościami wynikającymi z cech neurorozwojowych. Składają się na nie problemy w komunikacji, nawiązywaniu relacji społecznych, regulowaniu emocji czy rozwoju motorycznym. Zobacz, jak wyglądają pierwsze oznaki spektrum autyzmu u dzieci i kiedy warto rozważyć diagnozę.
Pierwsze oznaki spektrum autyzmu u dzieci
Przyczyny zaburzeń ze spektrum autyzmu wciąż są badane. Zalicza się do nich uwarunkowania genetyczne, zaburzenia flory bakteryjnej jelit, uszkodzenia mózgu, czy poważne infekcje przebyte w wieku niemowlęcym. Oznaki spektrum autyzmu mogą objawiać się w różnorodny sposób na różnym etapie życia. Pierwsze z nich są dostrzegalne już w wieku niemowlęcym. Spektrum autyzmu u niemowląt może powodować m.in. brak reakcji na głos oraz wzrokowych, czy opóźnienia w rozwoju motorycznym.
W kolejnych latach życia objawy dotyczą kilku podstawowych sfer. Dziecko ma problemy z mową i komunikacją – ma ograniczoną mimikę, gesty, zasób słów, czy trudności w zrozumieniu kontekstu społecznego w rozmowie. Przekłada się to na kłopoty w relacjach społecznych. Autystyczne zachowania to też bowiem brak zainteresowania innymi dziećmi, czy brak zrozumienia emocji innych. Często zamiast potrzeby kontaktu z ludźmi pojawia się nadmierne skupienie na przedmiotach, a także związane z tym nietypowe zachowania, np. ich nieustanne obracanie. Wczesne oznaki spektrum autyzmu przekładają się również na nadwrażliwość sensoryczną, a także problemy z regulowaniem emocji i rozwojem motorycznym.
Spektrum autyzmu – kiedy pierwsze objawy mogą wzbudzić niepokój?
Występowanie poszczególnych objawów nie musi oznaczać, że problemem, z jakim zmaga się dziecko, są właśnie zaburzenia ze spektrum autyzmu. Wiele z nich występuje również wraz z innego rodzaju problemami rozwojowymi, czy natury psychologicznej. Istotne jest nasilenie objawów, a także ich wpływ na rozwój oraz codzienne funkcjonowanie dziecka. Z tego powodu, jeśli podejrzewasz, że zaburzenie to może występować również u Twojej pociechy, powinna zostać przeprowadzona specjalistyczna diagnoza dziecka w spektrum autyzmu. To wieloetapowy proces, w trakcie którego psycholog gromadzi informacje na temat historii rozwoju dziecka, rodzinnej historii medycznej, a także przeprowadza obserwacje i wykonuje niezbędne testy. Jeśli występujące objawy to oznaki spektrum autyzmu, będzie można wdrożyć indywidualne wsparcie w postaci terapii, a także edukacji rodziców, jak radzić sobie z codziennymi wyzwaniami.
Dorosłe osoby ze spektrum autyzmu
Zdarza się, że zaburzenia ze spektrum autyzmu nie zostaną zdiagnozowane w wieku dziecięcym. Problem nie znika samoistnie i wpływa na życie pacjentów również w dorosłym życiu. Objawy zaburzeń mogą występować w nieco innej postaci niż ASD u dzieci. Pojęciem związanym ze spektrum autyzmu u dorosłych jest też tzw. autyzm wysokofunkcjonujący. Ludzie, którzy się z nim zmagają, mogą wyróżniać się wysoką inteligencją, czy talentem w określonych dziedzinach i osiągać zawodowe sukcesy, co przykrywa objawy autystyczne i często opóźnia diagnozę.
Dorosłe osoby ze spektrum autyzmu mają problemy natury komunikacyjnej – nie umieją interpretować mimiki twarzy, gestów, czy uczuć odbiorcy. Dodatkowo same mogą mieć ograniczoną ekspresję, czy problemy z nawiązywaniem kontaktu wzrokowego. Ich wąskie zainteresowania, czy codzienne rytuały potęgują kłopoty w relacjach z innymi. Dorosła osoba w spektrum autyzmu może też mieć problemy z planowaniem oraz organizacją swojego czasu, co z kolei odbija się zarówno na życiu prywatnym, jak i zawodowym.
Diagnoza zaburzeń u osoby w dorosłym wieku bywa trudniejsza niż u najmłodszych. Zachowanie dziecka w spektrum autyzmu może być lepiej widoczne dla otoczenia, ponieważ dorośli wyrabiają w sobie mechanizmy pozwalające ukrywać część symptomów. Często niektóre z objawów samoistnie z wiekiem ulegają osłabieniu. Powoduje to, że niekiedy dorośli ludzie ze spektrum autyzmu nigdy nie otrzymują poprawnej diagnozy. Nie oznacza to jednak, że nie warto się nad nią zastanowić, ponieważ pozwoli ona na opracowanie indywidualnego planu leczenia i poprawienie jakości oraz komfortu życia na co dzień.
